Tasmalı Güvercin
Cemil Kavukçu
Can YayınlarıHikaye-Öykü
İkinci kaptanla üçüncü çarkçı hiç keyif almadıkları her hallerinden belli olan bir bıkkınlıkla bağırışsız, küfürsüz, yorumsuz tavla oynuyorlar. Her an bırakıp kamaralarına çekilebilirler. Ben de elime geçirdiğim, iyice yıpranmış, hamur gibi olmuş elli ikilik desteyle kâğıt falı açıyorum. Biraz sonra kamarama gidip dolabımdaki stoktan (gemide içki içmek yasak olmasına karşın, kaptan ve çarkçıbaşı dahil herkesin dolabı ağzına kadar içki doludur) bir şeyler içip kitap okumayı düşünüyorum.
Tasmalı Güvercin, öykücülüğümüzün son dönemine damgasını vurmuş yazarlardan birinin, Cemil Kavukçu’nun çok önemli bir ustalık yapıtı. Kavukçu, okurunu bambaşka bir dünyaya götürüyor. Sessiz kasabaların birer kartpostal gibi hareketsiz görünümlerinin ardında yaşanan tekinsiz ama alabildiğine renkli dünyasına… Bugüne kadar hakkında sayısız yazı yazılan Kavukçu, Fethi Naci’yi haklı çıkarıyor: Eli neye değse öykü oluyor.
***
İçindekiler
GÖRÜNMEYEN
Teferiç ………………………………………………………………. 13
Dut …………………………………………………………………… 21
Tasmalı Güvercin ………………………………………………… 29
Hangi Kedi …………………………………………………………. 33
Madalyon …………………………………………………………… 39
Sıcak Üçlemesi……………………………………………………. 47
Eran Kaptan……………………………………………………….. 51
DEFTER Dönüş ve Hastalık ……………………………………………….. 67
Gölge İçindeki Orman …………………………………………. 79
İş Konusu …………………………………………………………… 87
Sarıkız Olayı ………………………………………………………. 95
GÖRÜNMEYEN TEFERİÇ
“Teferiç ne oğlum?” dedi öğretmen.
Başparmaklarını kemerinin ardından pantolonunun içine doğru sokmuş, hafifçe kamburunu çıkarmış, dik.katlice Sami’ye bakıyordu.
Sınıfın karşısında konuşmaktan çekinen, konuşmak zorunda kaldığında kekeleyen ve kalın kaşlı, kel kafalı öğretmeninden ödü kopan Sami, bu soru karşısında iyi.ce afallamıştı. Bir süre önüne bakarak sustu. Öğretmen teferiç’in ne olduğunu bilmiyorsa bunu ona nasıl anlata.caktı! Bir gün de kuka dediğinde aynı şey başına gelmiş.ti. Öğretmen, evde en çok ne ilgilerini çekiyorsa onu anlatmalarını istediğinde, o da küçük kardeşinin örme salıncağından söz etmişti. Henüz bebek olan kardeşinin salıncağında yatmayı, sallanarak ve ninni dinleyerek uyumayı çok istediğini söylememişti tabii.“Tavana takıl.mış iki kuka’ya bağlı ipten bir salıncak,” dediğinde öğ.retmenin yüzü asılmış, dik dik bakarak “Kuka da ne?” demişti. Sami çok şaşırmıştı, öğretmen kuka’yı bilmi.yordu. Ters duran bir soru işaretine benziyordu kuka ama onu tanımlayacak sözcükleri bir türlü bulamıyor.du. Sonunda, Sami’nin anlatamadığı şeyin duvara ya da tavana takılan çengelli bir vida olduğu anlaşıldığında –başta öğretmen olmak üzere– bütün sınıf gülmüştü.
Çok utanmıştı Sami. Evde bu konuyu açtığında, “Kuka, Boşnakça oğlum,” demişti annesi, “öğretmenin bunu nerden bilsin ki!”
Bilmediğine göre teferiç de Boşnakça olmalıydı.
“Teferiç işte,” diyebildi güç duyulur bir sesle.
Öğretmenin yüzüne alaycı bir gülüş oturmuştu bu kez. Sesini daha da yükselterek, “Teferiç ne?” diye yinele.di. “Ben, pazar günü ne yaptınız, diye soruyorum; sen, Teferiç’e gittik diyorsun. Neresi burası? “
Ön sırada oturan Selma, yerinden kalkıp parmağını kaldırdı ama kendisine söz hakkı verilmesini bekleme.den, “Orası bir yer değil öğretmenim,” dedi.
“Sana sormadım,” dedi öğretmen, Selma’ya ters ters baktı. “Otur yerine! Bir yer ya da değil; o söylesin.”
Selma’nın ileri doğru uzanmış ısrarlı parmağı bir sü.re havada kaldı, sonra kolunu indirip sessizce yerine oturdu.
Yeniden Sami’ye döndü öğretmen. Yüzü kıpkırmızı olmuş, önüne bakıyordu Sami.
“Peki,” dedi bu kez ses tonunu yumuşatarak, “soruyu yeniden sorayım; geçen pazar günü ailecek ne yaptınız?”
Ne diyeceğini bilemiyor, parmaklarıyla oynuyordu Sami. Elleri terlemişti.
“Dilini mi yuttun oğlum!”
“Teferiç yaptık öğretmenim.”
“Haydaaa,” dedi öğretmen, yüzünü yapmacık bir bi.çimde astı. “Teferiç’e mi gittiniz, teferiç mi yaptınız?”
Selma dayanamamış, yeniden parmağını kaldırmış.tı. Ama bu kez önlemliydi, öğretmen “Sen!” demeden konuşmayacaktı. Öğretmense kararlıydı, sorunun yanıtı.nı Sami’den almak istiyordu. Selma’nın parmak kaldırdı.ğını görmüş ama görmezlikten gelmişti.
“Evet?” dedi.
Sınıftan çıt çıkmıyordu.
“Teferiç’e gittik, orada da teferiç yaptık,” dedi Sami.
“Haa,” dedi öğretmen bilgiççe gözlerini yumarak. Dudaklarında alaycı bir kıvrım belirdi. “Şimdi sen gel bunu bize başından anlat.”
Sami ellerini karnının altına bağlamıştı. Bacakları.nın titremesini bütün bedeninde hissediyordu.
“Ordan değil,” dedi öğretmen, “gel, tahtanın önün.den anlat sınıfa.”
Sami sırasından çıkıp tahtanın önüne geldi. Öyle utanıyor ve öyle korkuyordu ki, naylon ayakkabılarının parmak ucundan başka bir yere bakamıyordu.
Nasıl anlatacaktı? Sık sık uyanıp gün ışığı vurmamış pencerelere bakmasından mı başlayacaktı, yoksa at ara.balarının tıngırtısını duyduğu andan mı? Pencereye her bakışında gördüğü karanlık nasıl da içini karartıyordu. Sabah ezanı okunduğunda gecenin bittiğine sevinmiş, yola çıkmalarına daha çok zaman olduğunu düşününce de üzülmüştü. İlk kez gitmiyordu ama, teferiç bayram.dan da büyüktü. Çünkü bütün sülale bir araya geliyordu, bayramların bayramı oluyordu teferiç’ler. Annesi iki bü.yük tepsi yoğurt tatlısı yapmıştı. Halası, teyzesi, yengele.ri de dolmalar, sarmalar, poğaçalar yapıyordu ama teferiç’in en keyifli yanı kıymalı.patatesli pitta’nın yufka.larının orada açılıp orada pişirilmesiydi.
Öğretmen Sami’ye “Pitta ne?” diye de sorar mıydı? Sorsun. Onu biliyordu, kol böreği olduğunu söylerdi.
Görev bölümünde belki de en zor iş küçük amcası.na düşüyordu. Çünkü şporet’i ya da bildiği kadarıyla ma.şinga’yı, yani, mutfaklarda fırın olarak kullanılan dört ayaklı yassı uzun sobayı ve iki borusunu, kiraladığı at arabası ile o getirecekti. Ayrıca, üzerinde yufka açılan kamyon tekerleği kadar büyük tahta sofrayı da taşımak onun göreviydi. Amcası arabacının yanına oturacaktı oturmasına ya, şişman yengesi ve iki kuzeni Samilere ge.lene kadar şporet’ten ve sofradan kalan yere bir biçimde sığışacaklardı.
Üç at arabası, tıklım tıkış, peş peşe yola koyuldukla-rında güneş yeni yükseliyordu. Mayıs ayının ortalarında olduklarından sabahın erken saatleri serindi. Annesi Sa.mi’ye kazağını giydirmişti. Sepetler, torbalar, kilimler, şilteler arabaların arkasındaki şaraga’lara yerleştirilmişti.
Anlatmaya başlasa, öğretmen “Şaraga da ne?” diye sorar mıydı?
Dayısı akordeonunu kucağında taşıyordu. Çok kıy.metliydi akordeonu, kimseye emanet etmez, çocukların dokunmasına izin vermezdi. En önde, şporet ve borusuy.la bir lokomotifi andıran küçük amcasının arabası gidi.yordu. Onun peşinde Samilerin, arkada da dayılarının arabası vardı. Şişman yengesiyle iki kuzeni de onlarla birlikteydi. Arabacının yanında dimdik oturan küçük amca, taşıdığı acayip eşyayla savaşa giden bir komutana benziyordu. Herkes uyku mahmuruydu. Kasabanın kal.dırım döşeli sokaklarından geçerken kimse konuşmuyor.du. Duyulan, yalnızca tekerleklerin tangırtısı ve atların nallarından çıkan sesti. Toprak köy yoluna çıkınca önde.ki lokomotif araba biraz hızlandı. Küçük amca sıkılmış ve daha hızlı komutunu vermiş olmalıydı. Samilerin ara.bacısı da kırbacını atın kabalarında şaklattı. Arayı açmak olmazdı. Yolculuk şimdi daha keyifliydi. Sami, atın inip kalkan başına dikkatle bakıyordu. Öndeki arabayı geç.melerini ne kadar isterdi ama bu mümkün değildi. Şporet’i taşıyan amca daima önde olmalıydı.
Söğüt ağaçlarının dallarını yerlere kadar saldığı dere kenarındaki çayırlığa geldiklerinde çabucak eşyaları in.dirdiler. Arabalar, akşam ezanı okunmadan gelmek üze.re kasabaya doğru yola çıkmıştı bile. Annesi, halası, yengesi, teyzeleri kilim ve şiltelerden bir açıkhava evi kur.maya çalışırken, dayısı ile eniştesi de küçük amcasına yardım edip şporet’i düz, uygun bir yere yerleştirdiler. Büyükler kuru dal ve ağaç toplamaya çıktığında çocuklar da peşlerine takıldı. Her şey bir oyun gibiydi. Teferiç’ te de büyükler çocuk gibi oluyor, kimse kimseye kızmıyordu.
Kadınların kaybedecek zamanı yoktu. Kilimin üzeri.ne hemen büyükçe bir bohça serildi. Yufka açılacak sof.rayı üzerine yerleştirip un torbasını çıkardılar ve koca.man bir hamur kardılar.
Pitta pişene kadar Sami, abisinin topluiğneden bükerek yaptığı oltasının ucuna bir parça hamur takıp dere kenarında balık tutmaya çalıştı.
Şporet’ten çayırlığa yayılan pitta’nın kokusu nasıl da iştah kabartıcıydı. Pişmesine yakın kocaman bir çaydan-lıkta çay demlenirdi. Pitta, ortaya konan tepsiden, soğu.ması beklenmeden, üfleye üfleye elle yenir ve bitene kadar da kimse konuşmazdı.
Derenin şarıltısını da seviyordu Sami, kuş cıvıltılarını da. Ne güzel bir pazardı.
Karınlarını doyurunca dayısı bir sigara yaktı. Akordeonun kayışını boynuna astı. Önce körüğünü açıp ka.payarak tuşlarına dokundu. Sami şilteye sırtüstü uzanmış, rüzgârda nazlı nazlı salınan söğüt ağacının dallarına bakıyordu. Hiç balık tutamamıştı. Ama dayısı söylemiş.ti.Başını okşayıp,“Beyhude yere bekleme,”demişti,“topluiğneye balık gelmez.”
Akordeonun ardından, Sami’nin içine işleyen ağız armonikasının yumuşak sesi duyuldu. Ve Boşnakça hüzünlü bir aşk şarkısına başladılar: Aşukiye Adem Aga. Bü.yükler hep birlikte söylüyordu. Ardından daha ritmik Yelena geldi. Sonra başka şarkılar. Büyük enişte, “Hay-mo,” dedi, “pitta’yı hazmedelim.” O zaman, çayırın ortasında, serçeparmaklarını birbirine kenetleyip treha oynadı amcalar, dayılar, halalar, teyzeler. Küçük dayı gözlerini kapayıp akordeonunu çalarken, Sami’nin annesi de armonikayla ona eşlik ediyordu.
İkindiye doğru yeni bir pitta için kollar sıvandı.
Teyze kızları ağaç dalına salıncak kurmuştu. Bir ara Sami’yi de salladılar. Gülüşerek öyle bir uçurdular ki onu, ayakları güneşe değecek sandı.
Hava kararırken cırcırböcekleri ötmeye başladı. Şporet’in borusundan, gökyüzüne doğru yayılarak yükse.liyordu duman. Halası, “Haydin sofraya, pitta pişti,” diye bağırdı. O anda Sami, at arabalarının sesini uzaktan duy.du. Sonra onların köy yolundan ayrılıp çayırlığa girdikle.rini gördü. Büyükler öyle derin bir muhabbete dalmıştı ki, halanın ne dediğini anlamamışlardı bile. “Haydin,” diye yeniden bağırdı, “soğumadan yiyelim.” Arabacılar da tam zamanında gelmişti. Kendilerine ikram edilen pitta’ları yerken atların boynuna yem torbalarını çoktan asmışlardı.
Dönüşte de şporet’i ve sofrayı taşıyan küçük amca.nın arabası yine öndeydi. Hava serinlediğinden annesi Sami’ye kazağını giydirmişti. Gökyüzü ışıl ışıldı. Sami, ensesine kenetlediği ellerine başını yaslamış yıldızlara bakıyordu. Annesi ağız armonikasını çalıyor, arabadaki.ler de seslerini yükseltmeden Aşukiye Adem Aga şarkısını söylüyordu. Kasabanın girişindeki mezarlığın önünden geçerken sustular.
“Neden susuyorsun oğlum?” dedi öğretmen, “An.latsana şu teferiç’i.”
Sami yutkundu. Bir daha yutkundu. Kendini tuta.madı, ağlamaya başladı.
“Tamam, tamam… geç otur yerine,” dedi öğretmen. Canı sıkılmıştı. Şu göçmen çocukları da ne kadar gü.vensiz, ne kadar alıngan oluyordu. Selma’nın parmağı.nın hâlâ havada olduğunu görünce, “Ne?” dedi.
“Öğretmenim,” dedi Selma yutkunup güç toplaya.rak, “teferiç demek, dere kenarına, tarlaya, çayıra sefaya gitmek demek…”
“Haa,” dedi öğretmen yan gözle Sami’ye bakarak, “piknik yani…” Yüzünde hâlâ sıkkın bir ifade vardı. Başı.nı ağır ağır salladı.“Bunda ağlayacak ne var oğlum!”dedi, “Anlatsaydın ya piknikte neler yaptığını…”
Sami başını eğmiş, kesik kesik burnunu çekerek önüne bakıyordu.
Yayım tarihi