Kısasa Kısas (Measure for Measure) son yıllarda Shake-speare’in sıkça oynanan oyunlarından biridir. Yazılmasından çok sonra –Shakespeare’in ölümünden sekiz yıl sonra– 8 Kasım 1623 tarihinde kayıt altına alınan ve Birinci Folio’da basılan bu oyunun sarayda, Whitehall Palace’de, Kral James huzurunda ilk oynanışı 26 Aralık 1604’tür.[1] Bu oyunun daha önce saray dışında oynanıp oynanmadığı hakkında bir kayda rastlanmamıştır.
Asal olay dizisi, İtalyan öykü yazarı Gianbattista Cinzio Giraldi’nin (1504-1573) Hecatommiti (Yüz Öykü -1565), adlı, aslında 112 romantik öyküyü kapsayan yapıtıdır. Giraldi, Boccaccio’nun Decameron adlı öykülerinden esinlenerek bu öyküleri kaleme almıştır. Daha sonra İngiliz oyun yazarı George Whetstone (1544?-1587?), Giraldi’nin bu yapıtından yararlanarak iki perdelik Promos ile Cassandra (1578) adlı oyunu yazmıştır. Shakespeare’in bu oyunu okuduktan sonra mı Giraldi’nin yapıtını gördüğü ya da Giraldi’yi okuyup sonra mı bu oyunu gördüğü üzerinde bir şey söylenemiyor. Ama Kısasa Kısas’la aynı sırada yazdığı Othello’nun Giraldi’nin bu yapıtından esinlendiği konusu kesinlik kazanmıştır. Ayrıca Shakespeare’in Dük’ün vekiline verdiği Angelo adı Giraldi’nin aynı tema üzerinden yazdığı Epitia’daki (1583), Angela’dan alınmıştır. Whetstone’nun düzyazıyla Giraldi’den İngilizceye çevirdiği Heptameron’unda (1582) Bayan Isabella adına rastlarız.[2]
Shakespeare hangi yapıttan esinlenirse esinlensin ya da adları şuradan buradan alsın, yarattığı oyunlar ona özgü, derinlemesine gelişen ve evrensel yanı olan yapıtlardır. Özellikle karakterlerini işlemekteki beceresi son derece ustacadır; psikolojik derinlikleri olan yaşayan kişilerdir.
Oyunun yazılış tarihini saptamak için bazı olaylardan kısaca söz etmek gerekir. Oyunun I. perde, 2. sahnesinde Lucio ile iki soylu arasında geçen konuşmalardan Macar kralıyla barış antlaşması ve bu barışın askerleri mesleklerini yapmaktan alıkoyacağı üzerine bir konuşma geçer, bu konuşmada örnek olarak korsanlar gösterilir. Bu konuşmalar, korsanlardan nefret eden Kral James’in, İspanyol korsanların İngiliz gemilerine saldırmalarını önlemek için İspanya Kralı ile 1604 yılında yaptığı antlaşmaya[3] bir göndermedir. Bu yönden, oyunun bu sahnesi en azından 1604 yılının ikinci yarısında yazılmış olduğunu göstermektedir. Ayrıca genelev patroniçesi Bayan Overdone’un genelevlerin yıkılmasını emreden bildirgeden söz etmesi, Kral James’in 16 Eylül 1603 tarihindeki bildirgesiyle[4] bir paralellik göstermektedir.
Oyundaki Dük karakterinin Kral James’in bir yansıması ve oyunun bir prensin nasıl davranması gerektiği üzerine bir tavsiye olduğu üzerinde durulmuştur. Ortaya konulan bazı delillere göre bunun böyle olması güçlü bir olasılıktır. Kısasa Kısas ile kralın 1598’de kaleme aldığı Basilicon Doron adlı küçük incelemesi arasında bir benzerlik vardır. Burada da kral oğlu Prens Henry’e ülke yönetimi hakkında bazı tavsiyelerde bulunur. 1599’da özel olarak Edinburg’da yedi adet basılmış, ama sonra 1603 yılında birçok baskısı daha yapılmıştır. Kralın düşüncelerini anlamak için bu kitap eğitimli İngilizler tarafından okunmuştur.[5] Shakespeare’in de bu kitabı okuduğu anlaşılmaktadır.
Kısasa Kısas, titizlikle kurgulanmış bir dramatik dokuya sahiptir. Shakespeare bilgini Wilson Knight, “Oyunun ana teması, özellikle cinsel taciz konusunda, adalet duygusundaki hamlığa ilişkin olarak insanın doğal karakteridir.”[6] demektedir. Bu açıdan Kutsal Kitap’taki etik ölçüler oyunun ahlak anlayışının temeli olmuştur. Bunun için oyundaki konuşmalarda sık sık İncil’den alınmış sözler aktarılır. Bu yüzden oyunun yer yer mecaz ve simgelere kaydığı izlenir. Oyun kişileri büyük bir dikkatle seçilmiştir ve bunlar ana temanın belli insani niteliklerini yansıtırlar. Örneğin, Isabella azize saflığını, Angelo değişken doğruluğu, Dük psikolojik olarak sağlıklı ve aydın bir ahlakçıyı, Lucio edepsiz zekâyı, Pompey ve Bayan Overdone profesyonel ahlaksızlığı, Barnardine dik kafalılığı, suçluluğu ve duygusuzluğu temsil ederler. Her biri insanın doğal karakterinin bir ahlaksal yanını gösterir. Oyun genel olarak cinsel ahlak üzerine odaklanmıştır. Bu da çözümlenmeye gebe en evrensel temalardan biridir. Başka hiçbir konu insan bilinci ile güdüleri karşıtlığını bu kadar belirgin bir şekilde veremez; ayrıca uygar ve doğal nitelikler arasındaki fark da kesin bir biçimde ortaya çıkmış olur. İnsanlık açısından şaşırtıcı olan, genellikle hayvansal ile ideal ve kutsal olan arasında bir sınır konulmuş olmasıdır. Bu bakımdan oyunun atmosferi, amacı ve anlamı baştan sona ahlaksaldır. Bu oyundaki Dük, Fırtına’daki Prospero gibi, doğru ahlakın yol göstericisidir. Oyundaki aksiyonu baştan sona o kontrol eder. Oyunun sonunda onun hazırladığı planla herkes etik açıdan layığını bulur.
Oyunun şiirsel atmosferi, din ve çözümsel ahlaktır. Isabella, St. Claire Manastırı’nın rahibe adayıdır (I/4). Dük rahip kılığına girer ve zorda olanlara yardım eder. Dinsel renk Hamlet’teki kadar yoğundur. Claudio’nun ölüm üzerine söyledikleri Hamlet’in sözlerini andırır:
Ya ölmek, bir bilinmeyene gitmek,
Soğuk bir ceset olup kara toprakta yatmak ve çürümek?
O duyarlı sıcak hareket donar, bir çamur haline gelir;
O hayattan haz duyan can, ateşli sellere kapılıp kavrulur
Ya da buz tutmuş, üşütücü kaburga yığınlarının üstüne savrulur.
Görünmeyen fırtınalarda hapsolursun
Ve dinmeyen bir şiddetle dünyanın boşluğuna savrulursun.
Daha da kötüsü şu dizginlenmeyen kuşku dolu düşünceler –
Dehşet verici. Şu dünyadaki en aşağılık yaşam bile,
Açlık, yaşlılık, hastalık, ıstırap ve mahpusluk,
Ölüm korkusu karşısında bir cennet sayılabilir. (III/1)
Ölüm sonrası hayat üzerine olan bu tiradın felsefi bir yanı olmasa da, fatalizmi açısından Hamlet’in mezarcılar sahnesindeki sözleri anımsatır. Burada yine Kutsal Kitap’ta yazılan etik anlayışı görürüz. Isabella’nın Angelo’ya söyledikleri yine Hıristiyanlığın hoşgörü ve merhamet anlayışını yansıtır:
Yazık yazık! Bir zamanlar, Hıristiyanlıktan önce
Birçok insan da cezalandırılmıştı,
Yüce İsa gücünün fırsatıyla bunun önlemini aldı.
Bütün yargıçların üstünde olan İsa
Sizin gibi katı ve hoşgörüsüz olsaydı
Ne olurdu, düşünebiliyor musunuz?
Bunu düşünün ve yenilenmiş bir insan gibi
Merhamet sözü dökülsün dudaklarınızdan. (II/2)
Bu sözler Isabella’nın önceki sözlerinin bir uzantısıdır:
Hiçbir törensel şatafat ne büyüklere özgüdür
Ne kral tacına ne bir vekilin kılıcına
Ne yüksek rütbelinin asasına
Ne de yargıcın cüppesine;
Bunların hiçbiri merhametin verdiği yüce duyguyu
Tattıramaz insana. (II/2)
Bu düşünceler, Venedik Taciri’nde Portia’nın “merhamet” üzerine olan tiradını anımsatır. Portia’nınki bir anda ışıldayan, spontane bir etik imgedir. Ama Kısasa Kısas’ta bu sözler oyunun bütünlüğü düşünülerek dikkatle yerleştirilmiş, aksiyona yardımcı olan bir eksen durumundadır. Kısasa Kısas’ın ana fikri şudur:
Ve bize borçlu olanları bağışladığımız gibi, bizim borçlarımızı bize bağışla. (Matta, 6:12)[7]
Böylece “adalet” bir aldatmacadır, günahkâr olan insan, adalet dağıtmaya cüret edemez. Bu oyundan çıkarılacak ders budur.
Dük’ün, Angelo’nun ve Isabella’nın bu düşünceleri saplantı haline gelmiştir ve eleştirilerini kendi kişilik yapılarına göre yaparlar. Froth ile Pompey’i getiren Elbow ve muhafızlar da bu düşüncelerle hareket ederler. Cellat Abhorson’un Pompey üzerindeki katı tutumu da böyledir:
Pezevenk mi, efendim? Lanet olsun, sanatımıza hakaret bu. (IV/2)
Lucio, Dük’ün karakteri hakkında iftira eder, Bayan Overdone Lucio’yu ihbar eder, Barnadine herkesin nefretini çeker. Bunların hepsi etik düzlemde birbirlerine tepki gösterirler; bu da oyunun garip ve belirgin görüşüne uygundur. Müzik konusu bile etik düşüncenin bir yansımasıdır:
… müziğin kötüyü iyi yapmak gibi bir büyüsü de olsa,
İyiyi de kışkırtır acı duymaya. (IV/1)
Oyuna egemen olan atmosfer budur. Bundan asal temalar, oyunun ele aldığı sorun ve vermek istediği ders ortaya çıkar. Böylece oyun boyunca yayılan düşünceye uygun olarak kabul edilmiş atmosferi, gizemli bir kutsallığı merkez edinmiş etik eleştirisi, derin ölüm felsefesi, oyunun kahramanı olan Viyana Dükü ile ortaya konan Hıristiyan etiğiyle yoğrulmuş aydın insan sezgisi Kısasa Kısas’ın düşünce sistemini var eden özelliklerdir.
Oyunun taşlama yanı kendi durumunu düşünmeye, kendi dürüstlüğünü kurtarmaya yönelik çabalara saldırır. Dük vekil olarak seçtiği Angelo’ya yetkilerini devrederek oyunun aksiyonunu başlatır ve devir teslim sırasında Angelo’nun erdemlerini överek işe başlar:
Angelo, yaşamın da tıpkı görünüşün gibi,
Sana bakan biri bütün yaşam öykünü açıklayabilir.
Sen kendini ve malını mülkünü sana ait değillermiş gibi,
Savurganlık yapıp tüketmedin,
Ne erdemlerini yüceltip zaman yitirdin
Ne de onları kişisel amaçlarına kurban ettin.
Gökkubbe nasıl bizi aydınlatıyorsa,
Biz de meşalelerle kendimize değil,
Çevremize ışık veririz;
Eğer etkin olamazsa erdemlerimiz başkalarına
O zaman erdemden söz etmek boş laftan ibarettir.
İnsan ruhu her zaman mükemmellikle donatılmamıştır,
Doğa insana en soylu niteliklerini asla vermez,
Ama cömert bir tanrıça gibi zenginliklerini ödünç verir,
Bizler de ona şükran borcumuzu faiziyle geri öderiz. (I/1)
Bu düşünce İncil’de yer alan “Dağdaki Vaaz” gibidir:
Dünyanın ışığı sizsiniz. Dağ üzerindeki şehir gizlenemez. (Matta, 5:14) İnsanlar da ışık yakıp kile altına komazlar, ancak onu şamdana korlar; ve evde bulunan herkesi aydınlatırlar. (Matta, 5:15)
Yukarıdaki dizeler sadece Dük’ün mecaz olarak kullandığı “meşale” sözcüğü anımsatmaz. Ama bu tirat doğrudan İsa’nın diğer öğretilerini de andırır. Dük doğayı “alacaklı” olarak betimler; “aldığımızı ona teşekkürle öderiz” der. Şimdi bunu İncil’deki sözlerle karşılaştıralım:
Çünkü göklerin melekûtu başka bir memlekete giderken hizmetçilerini çağırıp mallarını onlara teslim eden bir adam gibidir. (Matta, 25:14) Birine beş, birine iki, birine de bir talant olarak, kabiliyetine göre her birine ayrı ayrı verdi ve yola çıktı. (Matta, 25:15)
Angelo ona lütfedilen onuru istemese de Dük’ün ısrarı karşısında kabul etmek zorunda kalır. Daha sonra rahip kılığını kuşanan Dük, Rahip Thomas ile konuşurken, yetkisini neden bir vekile devrettiğini açıklar:
Bizim çok sıkı kurallarımız ve acıtan yasalarımız var,
Dik kafalı atların gemi de, dizgini de sıkı tutulmalı,
İninde yatmaktan şişmanlayıp avlanmayan aslan misali,
Şu son on dört yıldır göz ardı ettik bütün bu yasaları.
Ahmak babaların dövmek için değil korkutmak için
Kızılcık sopasını göz önünde bırakmaları gibi;
Ama zamanla bu sopa orda dura dura
Korkulacak bir şey değil, alay edilecek bir şey haline gelir.
Böylece uygulanmayan yasalar ölmüş demektir.
O zaman özgürlük, adaleti burnundan yakalar,
Dünya tersine döner, bebek dadısını pataklar. (I/3)
Yetkisini devretmesinin nedeni yasaların yeniden işletilmesi içindir. Dük bu konuda Angelo’nun ödün vermez olduğunu bildiğinden geçici bir süre için koltuğunu ona bırakmıştır. Ama bu devrin nedeni yalnızca bu değildir.
Uygun bir zamanımızda bu davranışım için
Daha başka sebepler de göstereceğim
Şimdilik birini söyleyeyim
Lord Angelo dürüsttür,
Ama hep savunma halinde, hırslıdır,
Cinsel arzuları fazladır, ama göstermez,
Ama iştahı para pula değil, bedenin zevklerine dönüktür.
Şimdi görelim bakalım, iktidar olmak kişiyi ne kadar değiştiriyor. (I/3)
Oyunun bundan sonraki sahneleri Dük’ün yoğun planı ve gizliliği içinde gelişirken, onun neden gevşek davrandığını da anlamaya başlarız. Escalus onun hakkında şöyle konuşur:
Her şeyden önce kendini tanımaya çalışan biriydi. (III/2)
Ama Dük kendi dışında, başkalarını da gözlemler ve bilgisiyle övünür:
… Bakın sayın görevli, yüzünüzden dürüst ve güvenilir biri olduğunuz belli. Bunu yüzünüzden doğru okuyamıyorsam eski melekemi kaybetmişim demektir; (IV/2)
Dük’ün yumuşak olmasının nedeni budur; iktidarında hoşgörülü ve merhametlidir. Çok düşünmesinden, durmadan kendiyle hesaplaşmasından ve hep başkalarını anlamaya çalışmasından dolayı, yönetici olarak ılımlı bir insandır, ama zayıf değildir: “O bilgili bir adam, iyi bir devlet adamı, yiğit bir askerdir.” (III/2) Böyle bir filozofa hükümet işleri sıkıcı gelebilir. Onun koyduğu adalet sistemi özgündür ve bütün suçluların anında ya bağışlanmasını sağlar ya da idamını gerektirir (IV/2).
Barnardin’in durumunda öyle görülüyor ki, Dük onu ya bağışlar ya da suçlu bulursa hemen idam ettirirdi. Dük’ün insanlara olan sorumluluk duygusu tüm oyun boyunca bellidir: O hoşgörülü bir pederdir ve herkes onun çocuklarıdır. Rahip kıyafetini giydikten sonra bir hükümdar olmaktan çıkmış herkese yardıma koşan bir insan olmuştur. Zaten bu yüzden de bir süre için iktidarı Angelo’ya bırakmıştır.
Rahip kıyafetindeki Dük, oyunun bütün aksiyonunu yöneten kişidir; insanları yönlendirir, gözlem yapar, başkalarının davranışlarını ahlaksal açıdan değerlendirir. Angelo için hazırladığı planı büyük bir ciddiyet ve gizlilik içinde yürütür. Bütün bunları yaparken kendisi geri planda kalmayı tercih eder. Vakarı, doğruluğu ve bilgeliği ile Fırtına’daki Prospero’ya çok benzer. Lucio rahip sandığı Dük’ün kukuletasını indirince herkesin şaşkın bakışları arasında kimliği açığa çıkan Dük sanki gökten inen bir Tanrı etkisi yapmıştır. Nitekim rahibin Dük olduğunu görüp koltuğundan fırlayan Angelo ona şöyle der:
Saygıdeğer lordum, suçumdan daha suçlu olduğum için
Efendimizin, bu günahlarımı öğrendiği anda
Görünmez olmak istedim.
Sizi gördüğümde yüce prens,
Karşımda, günahlarımı yüzüme vuran
Tanrısal bir gücün varlığını hissettim.
Karar hemen verilsin, ölüm cezam hemen gerçekleşsin.
Siz yüce efendimden ricam bu kadar.
Dük’ün otoritesi bir rahip, bir rahip olarak daha yüce bir düzleme yükselmiştir. Oyunun titiz dokunuşu ile bu son zaten beklenir, ama nasıl biteceği bilinmez. Dük’ün rahip olarak konuşmalarında sıra dışı bir yönetici olduğu anlarız. III. perdedeki tiradı onun yöneticilik anlayışını belirler. Escalus ve Zindancı çıktıktan sonra kendi başına kalır ve şunları söyler:
Tanrının kılıcını taşıyan kişi
Sert olmayı seçmişse,
Aynı derecede rahip gibi
İşine bağlı olmalı.
Kendine doğru bir yol seçmeli,
Ahlakça dik durmalı
Ve erdemle yürümeli;
Başkalarına ödetirken
Kendi zaaflarını düşünmeli.
Kendi gibi aynı günahı işleyeni
Acımasız vuruşuyla öldürmekten utanmalı;
Katmerli ayıp Angelo’nunki,
Benim hatam yüzünden
Onunkinin büyümesi!
Dışı melek içi şeytan olmayı
Nasıl da beceriyor insan!
Başkasının işlediği aynı suçu işlemek
Yanındakileri aldatmaktan başka bir şey değil.
……………………………………[8]
Bu, anlık sonuçlara sahte araçlarla ulaşmak için
Ağırlıkları örümcek ağının iplikleriyle çekmek gibi!
Kötülüğe karşı beceri iyi bir tedavi
Bu gece eski nişanlısının koynunda
Angelo habersiz yatacak,
Böylece nişanlısı kılık değiştirip onu aldatacak,
İhanet eden ihaneti anlayacak,
Kısasa kısas yerini bulacak. (III/1)
Böylece bu güzel tirattan bir yönetici olarak Dük’ün felsefesini anlıyoruz. Bu düşüncelerden onun planının ne olacağını da tasarlayabiliyoruz. Dük’ün bu tiradında bir bilicinin gizemli havası vardır.
Dük de sanki İsa Peygamber gibi yeni bir ahlak düzeninin temsilcisidir. Bu tirattan az önce Escalus ile olan kapalı konuşması onu bir öğretmen, bir bilici gibi gösterir.
ESCALUS
İyi günler aziz peder.
DÜK
Mutluluk ve iyilik sizinle olsun.
ESCALUS
Nerden geliyorsunuz?
DÜK
Buralardan değilim, ama fırsatını bulmuşken
Bir süre kalacağım ülkenizde.
Ben Tanrı yolunda yürüyen bir rahibim.
Papalıktan özel bir görevle gönderildim.
ESCALUS
Oralarda ne var ne yok?
DÜK
Hiç, ama iyilik o kadar çok hastalanmış ki, tedavisi yalnızca ölümle yapılıyor. İstenen yalnızca yenilikler; her şeyde ısrarcı olmak tehlikeli sayılıyor, her işte sebatsızlık erdem oldu. Toplumların güvencesini sağlayan gerçekler zorla ayakta kalabiliyor; öte yanda dostlukları yok eden alıkça iyimserlik önem kazanıyor. Dünyanın düzeni ne yazık ki bu aykırılık üzerine kurulmuş. Bu haber oldukça eski, ama bu aynı zamanda her yeni günün de haberi. Söyler misiniz efendim, Dük nasıl biriydi?
ESCALUS
Her şeyden önce kendini tanımaya çalışan biriydi. (III/1)
Dük’ün gizli kapaklı bir yolda ülkenin durumunu anlatması adeta bir özeleştiri gibidir. Dük koltuğunda oturduğu sırada görmediği şeyleri, rahip olarak ve olaya yabancılaşarak baktığında görmeye başlamış, bazı şeylerin bilincine varmıştır. Belli ki bundan sonra kendi kafasındaki ideal yönetici olmaya çalışacaktır.
Oyundaki etiğe ilişkin felsefe her ne kadar İncil ile paralellik gösterse de Dük’ün ölüm üzerine olandüşünceleri kendine özgü bir anlam taşır. Ölüme mahkûm edilen Claudio’yu teselli ederken ölümden değil, yaşamdan söz eder. Her şeyden önce yaşam ölümün kölesidir, ölüm her an yaşamı bitirebilir. Ne kadar kaçmak istenirse istensin, ölüm mutlaka bir gün onu yakalayacaktır. Bu yüzden ölümü vakarla karşılamak gerekir. Korkuyu yenmek için cesur olmak şarttır. Ölüm derin bir düştür, insanı huzura erdirecek bu düşten kaçmak boşunadır. İnsanoğlu durmadan değişen, kararsız bir maddedir; zengin de olsa bu ancak ölümüne kadardır. Yaşlı, hastalıklı biri olarak ölmektense, genç olarak ölmek daha iyidir:
Ne gençliğin vardır ne de yaşın,
Yemek sonra yaptığın bir şekerlemeden farksızdır zamanın,
O mutlu gençliğin dönüşür yaşlılığa;
Sanki o genç başkalarının yardımlarına muhtaç
Felçli bir ihtiyar gibidir;
Yaşlı ve zenginsen ne sıcaklığın kalmıştır
Ne sevgin ne şehvetin ne de güzelliğin
O zaman beş para etmez zenginliğin.
Öyleyse bu yaşamak tutkusu nedir?
Şu yaşam dediğimiz şey binlerce ölümü gizler;
Ama o korktuğumuz ölüm yaşamı dengeler. (III/1)
Bu sözlerinde Dük, daha çok yaşamın geçiciliği üzerinde durur. Ölüm insana huzur veren derin bir uykudur. Önemli olan ruhun ölümsüzlüğüdür. Dük’ün bu sözleri Claudio’yu rahatlatır. Claudio artık ölüme hazırdır:
Size teşekkür borçluyum.
Ben yaşamayı dilerken ölümü arıyormuşum meğer,
Ölümü ararken de yaşamı bulacağım.
Varsın gelsin ölüm. (III/1)
Dük’ün ölüm üzerine olan bu felsefesi, Shakespeare’in bu oyununu izleyen, Atinalı Timon, Antonius ve Kleopatra gibi tragedyalarının da felsefesidir. Bu felsefenin etiği ise Kral Lear da gördüğümüz etiktir. Bu felsefesiyle Dük, aynı zamanda bize Troilus ile Cressida’daki Agamemnon’u anımsatır. Dük’ün etiğe ilişkin görüşü ve ölüm üzerine olan düşüncesi tamamen modern bir bakışı içerir. Ama Claudio, o şiirsel ölüm tiradında yine o basit ölüm düşüncesine döner, yaşamdan sonraki ölümü Hamlet gibi fatalist bir anlayışla ele alır:
Ya ölmek, bir bilinmeyene gitmek,
Soğuk bir ceset olup kara toprakta yatmak ve çürümek?
…………………………………………………………
Şu dünyadaki en aşağılık yaşam bile,
Açlık, yaşlılık, hastalık, ıstırap ve mahpusluk
Ölüm korkusu karşısında bir cennet sayılabilir. (III/1)
Dük, lekesiz bir geçmişi olan ve genellikle saygı gören Angelo’yu bir yönetici olarak sınamak için onu kendine vekil olarak atar. Angelo Dük’ün ona verdiği bu fırsatı ilkönce alçakgönüllülükle reddeder:
Yüce efendimiz,
Böylesine soylu ve büyük görevi vermeden önce
Kişiliğim hakkında daha fazla sınayın beni. (I/1)
Aslında Angelo ikiyüzlü bir insan değildir, onun zaafları dürüstlük içindeki gururu ve kendini aldatmasıdır. Bu zaaflar iktidar fırsatı verilmeden ortaya çıkacak özellikler değildir. Önce bu görevi reddeden Angelo Dük’ün ısrarı karşısında kabul eder. Böylece, bu münzevi adam iktidara geçmiş olur. Angelo nasıl biridir?
Kanında eriyen kar parçaları dolaşan bir adam,
Mutluluğun dürtülerini, cinsel duyguların kıpırtılarını hissetmeyen biri.
Doğal arzularını aklı, gayreti ve disiplini ile köreltmiş. (I/4)
Gerçekten de Angelo Dük gibi bir filozof olmadığından, o zamana kadar kendiyle hesaplaşmamış, kendini tanımamıştır: Isabella’ya karşı önlenemez bir arzu duyduğunda büyük bir şok geçirir. İtibarı onun her şeyidir, “ama hep savunma halinde, hırslıdır” (I/3), vakarı ile gurur duyan bir insandır (II/4). Zina yapan Claudio davasında yasalara göre ölüm cezasına çarptırılması gerektiğinden, genç adamın idamını emreder. Yasalara göre bu kararı doğrudur ve Angelo’nun bunda herhangi bir önyargısı yoktur. Dük’ün kendisine verdiği görevi en iyi şekilde yerinde getirmeyi düşünmüştür. Peki ama Angelo bu davada yasalara da uysa, adaletli midir? Escalus sorar, Angelo’nun da cinsel duyguları yok mudur? O da bir zamanlar hata yapmamış mıdır? Escalus Dük’ün etik anlayışını su sözlerle dile getirir:
Vicdan sahibi olduğuna inandığım
Siz ekselanslarına bildirmek isterim –
Sizin de zamana ve zemine göre,
Cinsel duygularınız harekete geçmiştir,
Damarlarınızdaki deli kan sizi de
Amacınız dışında başka bir yere sürüklemiştir,
Bu konuda siz de bir zamanlar hata yapmış olabilirsiniz,
Oysa şimdi yasayı bahane ederek
Aynı durumdan onu suçlu ilan ediyorsunuz. (II/1)
Bu sözler İncil’deki bir iletiyi yansıtır:
“Zina etmeyeceksin,” denildiğini işittiniz. Fakat ben size derim: Bir kadına şehvetle bakan her adam zaten yüreğinde onunla zina etmiştir. (Matta 5:27)
Angelo’nun buna yanıtı akla yakındır:
Tahrik olmak başka, günah işlemek başkadır Escalus. (II/1)
Daha sonra Isabella da Escalus gibi aynı düşünceyi getirir:
Derinlere inin ve danışın yüreğinize,
Ne diyor yüreğiniz ağabeyimin günahı için;
Bunun doğal bir kabahat olduğunu itiraf ediyorsa,
O zaman dile getirmeyin yüreğinizin sesini
Ağabeyimin hayatını karartacak sözlerle. (II/2)
Aslında Angelo içtendir, bu infaz kararında hiçbir sorumluluğu yoktur; o yalnızca yasaları uygulamaktadır. Isabella’ya aşağıdaki sözleri söylediği zaman da yaptığına inanmıştır:
Ağabeyinizi mahkûm eden ben değilim, yasalar;
Benim akrabam, kardeşim ya da oğlum olsaydı bile
Aynı şekilde cezalandırılacaktı. (II/2)
Isabella ağabeyi için merhamet dilediğinde, Angelo’nun yanıtı kısa ve nettir: “Adaleti yerine getirdiğimde gösteriyorum merhametimi.” Ama Angelo’nun bu dürüstlüğü Isabella’ya karşı giderek artan tutkusu ile yara alır. Isabella’nın saflığı, onun bekâreti ve bir rahibe adayı oluşu Angelo’nun şehvetini doruğa çıkartır. Isabella, eğer Angelo ağabeyini bağışlarsa bunun karşılığını vereceğini söyler. Gitmek üzere olan Angelo döner ve sorar:
Ne? Karşılığını mı vereceksiniz?
ISABELLA
Evet, Tanrı’nın armağanıyla.
[…]
Sadece aptalların değer verdiği altınla
Ya da herkes için geçici bir değeri olan mücevherle değil,
Masum yüreklerin, oruç tutan bakirelerin, kutsal rahibelerin
Gün doğmadan, Tanrı katına ulaşacak gerçek dualarıyla
Ödeyeceğim bir minnet borcu bu. (II/2)
Angelo, bu masum sözleri duyunca Isabella’ya olan arzusu daha da artar. Angelo kendi dürüstlüğünü Isabella’nın saflığına kurban etmek üzeredir:
Yoksa bu gördüğüm bir düş mü? Ah kurnaz şeytan,
Bir ermişi başka bir ermişin oltasındaki yemle avlıyorsun! (II/2)
O erdeme tutulmuştur ve günah işlemek üzeredir:
Cinselliğini ve bütün hünerlerini kullanan hiçbir fahişe
Bu erdemli bakire kadar
Beni bu hale düşürüp kanımı kızıştıramazdı.
Bugüne kadar bu duruma düşen bir erkeğe gülerdim,
Nasıl bu duruma düşebilir diye hayret ederdim. (II/2)
Angelo kendi kendiyle kavga eder, Tanrı’ya yalvarır, ama yine Isabella’da takılıp kalır. Vakarı, eğitimi, hepsi bir anda yok olur gider. Bütün ilkeleri, edinmiş olduğu itibar ve saygınlığı, hepsi tepetaklak olmuştur. Kendiyle olan kavgası fazla sürmemiştir. Artık Isabella’ya duyduğu arzuya teslim olmuştur:
Sen kanlı canlı bir adamsın.
Şeytanın boynuzuna “iyi melek” diye de yazsan,
Şeytan yine şeytandır. (II/4)
Angelo artık iradesiz bir biçimde sürüklenip gitmektedir. Onun hiç yitirilmeyecekmiş gibi görünen idealizminden eser kalmamıştır. Zihninde iyi ile kötü yer değiştirmiştir, yıllarca karşı durduğu günah şimdi başköşede oturmaktadır. Angelo’nun hiçbir ahlaksal değeri kalmamıştır; Isabella’ya yatmayı önerir. Isabella şiddetle karşı çıkar; hatta Angelo’ya çok ağır sözler söyler. Angelo ise, onun sözlerini anlamazlıktan gelerek Isabella’ya ertesi güne kadar mühlet verir:
İlk adımı attım, ama
Şimdilik gem vuruyorum tutkularıma.
Böyle der Isabella’ya. Claudio’nun ölüme mahkûmiyetini bir koz olarak kullanır. İçgüdülerine egemen olan sağduyusu şimdi yerlerde sürümekte ve içgüdülerinin kölesi olmaktadır. Farkına olmaksızın saygın bir insandan bir serseriye dönüşmektedir. Isabella’yı Claudio’ya işkence ederek öldürmekle tehdit eder. Daha sonra da Claudio’nun vaktinden önce idam edilmesini emredecektir. Ama Angelo oyunun sonlarına doğru Macbeth’in korkusunun aynını yaşar:
Bu durum beni çileden çıkarıyor,
Zorlanıyorum anlamakta
Şaşkınım olan bitenler karşısında.
Yüksek mevkideki birinin zorlaması yüzünden
Bekâretini yitirmiş bir genç kız,
Hem de karşı gelerek yasalara!
Ama bekâretini yitirmenin utancıyla
Cesaret edemez bunu açıklamaya,
Nasıl bir serzenişte bulunabilir ki bana karşı!
Böyle bir şeye kalkışmaz aklı varsa,
Çünkü yetkilerime olan inanç ve saygı
O kadar büyük ki halk arasında
Kişiliğime karşı yapılan bir suçlama
Suçlayan kişiye zarar vermekle kalmaz
Herkesin aklını karıştırır bir anda.
Evet, Claudio yaşamalıydı belki,
Ama ya gençlik ateşiyle bunu onur meselesi yapıp
İntikam peşine düşseydi!
İyi ki yaşamıyor! Ne ki Tanrı vergisi ahlak unutulunca
Hiçbir şey gitmiyor yolunda;
Hem istiyoruz onu, hem de istemiyoruz. (IV/4)
Bu kendini aldatmanın bir sonucudur; katı bir gururun, içgüdüyle uyum gösteren bir idealizmin ödülüdür bu korku. “Angelo, içgüdülerine köle olan insanın ve yanlış bir entelektüel etiğin simgesidir,” der Wilson Knight.[9]
Dük’ün Viyana’ya dönüşü oyunun yargı sahnesidir. Dük’ün emriyle bütün kent kendisini karşılamak için toplanmıştır. Dük aynı zamanda Angelo ile Escalus’un kendisini kent kapısı önünde karşılamasını emretmiştir. Bu sahnede Dük’ün planı sonuçlanacaktır. Bu sahne aynı zamanda oyunun anlamını ortaya koyan anahtar sahnedir.
Oyundaki bütün karakterler toplanmıştır. Lucio da tipik patavatsız tavrıyla oradadır. O insanın cinsel arzularının fazlasıyla suçlandığı bir toplumun ürünüdür. Bu yüzden, yol yordam bilmez haliyle kabalığa varan esprilerini durmadan cinsel konular üzerinden yapar. Varlığı içinde yaşadığı toplumun bir göstergesidir. Kötü bir insan değildir, ama çok yüzeydedir ve başkalarını eğlendirmek için çoğu kez abuk sabuk konuşan bir adamdır. Ama Claudio ile olan arkadaşlığında içtendir; Claudio’nun bağışlanması için Isabella’yı yüreklendiren de odur. Bu konuda –kısa bir süre için de olsa– ciddidir. Zaman zaman sağduyuludur ve doğru laflar da edebilir:
Evet ama, işin doğrusu, bu günahın çok geniş bir ailesi var, aynı zamanda güçlü müttefikleri ve ilişkileri var; hem bunu kökünden kesip atmak da imkânsız aziz peder. Bu tıpkı yemek içmek gibi bir şey. Söylendiğine göre, bu Angelo doğal yoldan, bir erkek ve kadından doğmamış, sizce doğru mu aziz peder? (III/1)
Bu sözlerle Lucio işin temeline inmektedir. Pompey de hemen hemen aynı şeyleri söyler:
POMPEY
Yüce efendim, kentteki bütün gençlerin hadım edilip toplarının alınacağını mı ima ediyorlar?
ESCALUS
Hayır Pompey.POMPEY
Doğrusu efendim, benim naçizane fikrime göre bu gidişle öyle olacak. Yüce efendimiz şu orospularla çapkınları hallederlerse, bizim takımdan korkmaya gerek kalmayacaktır.
ESCALUS
Yeni emirler geliyor, sana söyleyeyim sonunda kelleler kesilecek, sorumlular asılacak.
POMPEY
Bundan dolayı herkesi asıp kesecekseniz, on yıla kalmaz resmi emirle döllenmeyi emredip başka kelleler de isteyeceksiniz. Eğer bu yasa Viyana’da on yıl dayanabilirse, Viyana’nın en güzel evini kiralar, üç peniye köpekler gibi ulurum. Eğer ömrünüz vefa ederse, bunu Pompey söylemişti diyeceksiniz. (II/1)
Angelo ile Isabella’nın bilmediği bu gerçeği Dük de gayet iyi bilmektedir. Böylece, Lucio ile Pompey en azından gerçekleri dile getirmiş oluyorlar. Angelo ile Isabella idealizmleri içindeki bu gerçeği kaçırmaktadırlar. Oyundan başından sonuna bu dengeyi bağlayan yalnızca Dük karakteridir. Lucio’nun abuk subukluğu yüzünden, bu gerçek, onun sözlerinde geçici bir nükte olarak kalır. Lucio Dük olduğunu bilmediği rahiple konuşurken Dük’ün yumuşak olmasının nedenini onun gizli ahlaksızlığına bağlar:
Şu anda burada bulunmayan Dük böyle bir şey yapar mıydı? Yüz piç üreten herifi asacağına, bin tane piçi beslemeyi tercih ederdi. Böyle bir eğlenceye karşı hoşgörülüydü; Bu işi iyi bilirdi, onun için de merhametliydi. (III/1)
Lucio böyle uydurma ithamlarla Dük’e durmadan iftira eder. Lucio sıradan biridir. Ağzı bozuktur ve en sevdiği konu cinselliğe ilişkin nükteler üretmektir. Oyunda aynı işlevi yüklenmiş olan Pompey ise, doğal kabalığından dolayı ondan biraz daha terbiyelidir. Lucio, Claudio’ya olan sevgisi dışında, kimseye karşı içten değildir, aslında patavatsız bir asalaktır. Lucio, Dük’ün hoşgörüsüne sığmayan, Dük’ün bağışlayamadığı oyunun tek kişisidir:
İçimde hoşgörüyle karışık bağışlayıcı bir his var,
Ama yine de bağışlayamayacağım biri var burada.
(Lucio’ya)
Hey sen, benim için ödlek, budala,
Şehvet düşkünü, eşek, manyak diye
Saydın sövdün ne geldiyse aklına.
Bu övgüleri hak etmek için ne yaptım ben sana? (V/1)
Cezası üç kademelidir: Önce gebe bıraktığını övünerek söylediği orospuyla evlenmek, sonra kırbaçlanmak ve sonunda da asılmaktır. Lucio yine de oyunun başından sonuna kadar özelliklerini yitirmemiş oluşu ve cezaya çarptırıldığı anda bile aynı tavrını sürdürmesi açısından ilginç bir karakter sayılabilir.
DÜK
Onurum üzerine yemin ederim ki, onunla evleneceksin.
Ettiğin hakaretleri bağışlıyorum, ayrıca diğer suçlarını da.
Emirlerin harfiyen yerine getirilsin. Atın şunu zindana.
LUCIO
Bir orospuyla evlenmek, lordum, cehennem azabı, kırbaçtan, asılmaktan daha beter.
DÜK
Bir prense hakaret etmenin cezası budur. (V/1)
Dük’ün Lucio’ya karşı en büyük suçlaması onun başıboşluğu, saçmalıkları ve düşüncesizce söylenmiş sözleridir. Bu anlayış yine İncil’e dayanır:
Ve ben size derim: İnsanlar söyleyecekleri her boş söz için hüküm gününde hesap vereceklerdir. (Matta, 12:36)
İşte Lucio boş sözleri yüzünden hüküm giymiştir; nükteleri bazen aydınlatıcı, bazen eğlendirici, bazen de iğrençtir. Kötü bir insan değildir, ama düşüncesizce konuşmaları fevkalade büyük tehlikeler yaratabilir.
Isabella tamamen öteki uçtadır. Angelo’dan daha dindardır, onu tanıdığımız sahnede rahibe adayı olarak bir manastıra kapanmıştır. Manastır yaşamını istemektedir; hatta manastırda olandan “daha katı bir inziva”yı tercih etmektedir:
Gönlüm daha katı bir inziva istiyor da ondan,
Hani şu Ermiş Claire mezhebinden olan rahibeler gibi. (I/4)
Lucio bile ona derin bir saygı gösterir; Isabella’ya hitap ederken, her zamankinden daha değişik bir ciddiyeti ve içtenliği olduğu izlenir:
Hayır, doğru söylüyorum.
Gerçi kızlarla oynaşmak, onlara diller dökmek
Benim bilinen günahımdır, ama bakirlerle asla!
Siz benim için yeri cennette olan bir azizesiniz,
Dünyevi olanı terk etmiş ölümsüz bir örneksiniz,
Ben de sizinle bir aziz kadar içten konuşuyorum. (I/4)
Lucio sonuna kadar Claudio’nun sadık dostu olmuştur. Hatta bir yönden Isabella’dan bile fazla… Claudio’yu kurtarması için Lucio ısrar eder. Isabella, soğuk ve çekingen davranır. “Zavallı ağabey”i kurtarmaktan söz eden Lucio’dur:
ISABELLA
Hayatıyla mı ödeyecek bunu?
LUCIO
Angelo çoktan kararını vermiş,
Zindancının dediğine göre idamı kesinmiş.
ISABELLA
Eyvah, bu zavallı halimle ne yapabilirim ki ben?
LUCIO
Gücünüzü denemelisiniz.
ISABELLA
Gücümü mü? Ne yazık ki bundan kuşkuluyum.
LUCIO
Kuşkularımız arkadan vurur bizleri,
Cesaretimizi kırar, engel olur çoğu kez başarabileceğimiz hamlelere.
Isabella’nın kendi benliğine dönük saflığı, o anda Lucio’nun dostunu kurtarma girişimi ile bir karşıtlığın içine sürüklenmiştir. Isabella’nın soğuk duruşuna karşılık, Lucio konuyu güzel dizelerle dile getirir:
Ağabeyiniz ve sevgilisi kucaklaşıp sevişmişler.
Bereketli toprak bahardaki gibi canlanmış;
Ekilmeye hazır sürülen tarla nasıl tohum gerektirirse,Bayanın tarlasını da meyvesini vermiş,
Bu bereketli hasat ağabeyinizin tarlasını
Ve kocalık çabalarını cömertçe ödüllendirmiş.
Isabella insani duygular açısından kısırdır, Angelo’ya sorununu açmaya zayıf bir şekilde başlar. Sözlerinde bir kayıtsızlık vardır:
En çok tiksindiğim bir günah var ortada,
Bu günahın cezalandırılması en büyük isteğim;
Bunun bağışlanması için rica etmemeliyim,
Etmemeliyim biliyorum, ama etmek zorundayım,
Etmek ve etmemek arasında bir savaş sürüyor içimde. (II/2)
Lucio daha iyi konuşması için onu durmadan teşvik eder. Isabella’nın ağabeyi Claudio’yu pek sevmediği izlenimini ediniriz. Kutsallığı arayan, rahibe olmak isteyen Isabella, insani sevgi yönünden eksik kalmıştır. Sonunda Angelo ona ahlaksızca önerisini ilettiği zaman kararını verir:
Isabella namusunla yaşa, boyun eğ ağabeyinin ölümüne;
Namusum ağabeyimden de değerli.
Bu sözler Isabella’nın anlayışını gösterir. Burada Shakespeare’in yergisini sezebiliriz. O dönemde onur her şeyin üstündeydi; insan yaşamından da değerliydi. Yazarın buradaki acımasızlığı, onur kavramının ne kadar saçma bir biçimde önemsendiğini dolaylı yoldan anlatmak içindi. Isabella’nın ağabeyi Claudio’ya karşı olan davranışı da bizim için bir sürpriz olmaz:
Nefret ediyorum senden, öl, geber!
Kaderine razı olman için yalvaracağım.
Ölmen için binlerce dua edeceğim,
Ama kurtulman için tek bir kelime etmeyeceğim.
Isabella’nın cinselliğe karşı duyduğu korku, yalnızca Angelo’ya ilişkin değildir. Isabella’nın kendine olan korkusudur. Ağabeyini kurtarmak için kendini feda etmez. Manastıra kapanmak istemesi de bundandır. O bir noktada ruhen yaralanmıştır, bunu rahibe olarak onarmak istiyordur. Bu dava sırasında kendini daha iyi görmeye başlayan Isabella’nın kızgınlığı aslında Claudio’dan çok kendinedir. Mariana’nın yasadışı ilişkisinde rolü olur, ama tek düşündüğü kendi bekâretidir. Onun için bu evrensel bir önem taşır.
Isabella, Angelo gibi ikiyüzlü değildir. O saflığın, güzelliğin ve çekiciliğin simgesidir; ama bütün bunlar oyunun aksiyonu içinde ters tepki yapar. Bir bakıma bu onun hatası değildir. Oyunun gelişimi içinde bekâretin her şey olmadığı vurgulanır. Herkes gibi Isabella’nın da yeni bir bakış açısı edinmesi gerekir. Son perdede Mariana, Angelo’nun hayatının bağışlanması için yalvarır, Isabella yumuşamıştır, o da Angelo’nun bağışlanmasını diler. Angelo’nun buz gibi gururu kırılmış, Isabella’nın bekâret saplantısı yumuşamış ve genç kız kutsallıktan insanlığa adım atmıştır.
İnsanın erdemliliği ne yalnızca yüksek mevkilere aittir, ne de bekâret yalnızca onların tekelindedir. Bu düşünce,ilk kez Rönesans’ta düşünür Poggio tarafından belirtilmiştir: Doğuştan soyluluk diye bir şey yoktur, insanlar soylu olmayı bilinçlendikten sonra edinirler.
Oyunun sonunda Dük’ün Isabella ile evleneceği ima edilmiştir. Bu simgesel olarak sağduyu ile saflığın birleşmesidir. Herkese hoşgörülü davranıp onları bağışlayabilen Dük böylece kutsanmış Isabella’yı kazanmıştır.
Bu oyun sıradan insan ilişkileri açısından da, İsa’nın öğretileri açısından da okunabilir ve izlenebilir. Olay dizisi birçok ahlaksal konuyu içerir. Oyunu daha iyi özümleyebilmek için, zamanının anlayışını akılda tutarak yönelmek doğru olur. Ancak bu oyun günümüzün çeşitli sorunlarına ışık tutacak cevheri de içerir. Kısasa Kısas dramatik yapısı sağlam, ayrıntıları titizlikle dokunmuş, hedefi olan, gerek ahlak, gerekse psikolojik açıdan derinlik taşıyan bir tragikomedyadır.Dük, Escalus, lordlar ve maiyetleri girer.)
DÜK
Escalus!
ESCALUS
Buyrun efendimiz.
DÜK
Hükümetin niteliklerini açıklamaya gelince
Sanki uzun konuşmaktan hoşlanıyormuşum gibi geliyor bana;
Hükümet işlerinde bilginizin sınırsız olduğunu bildiğime göre,
Öğüt vermem gereksiz size, gücüm yeterli olacaktır,
Sizin dirayetiniz dışında hiçbir şey gerekmez…
Bu işin ehli olarak yürütün işlerinizi.
Anımsadığıma göre, halkımızın mizacını,
Kentimizin yasalarını ve törelerini,
Kamu adaleti için konulmuş kuralları
Benim kadar iyi bilirsiniz deneyimlerinizin ışığında.
Sizin bu yoldan sapmayacağınızı bilerek
Yetki veriyoruz size.
(Escalus’a bir kâğıt verir.)
Şimdi Angelo’yu çağırın huzurumuza.
(Maiyetten biri çağırmak üzere çıkar.)
Sizce nasıl temsil edecek bizi?
Siz de bilirsiniz ki, yokluğumuzda bizi iyi temsil etmesi için
Büyük bir dikkatle seçtim onu;
Korku verici cezalandırma yetkimizi vereceğiz ona,
Donatacağız onu sevgi duygularımızla,
Üstümüzdeki kudreti her yanıyla kullanması için
Ona vekâlet vereceğiz. Ne dersiniz buna?
ESCALUS
Viyana’da bu lütfu ve onuru taşıyabilecek bir kişi varsa
O da Lord Angelo’dur.
(Angelo girer.)
DÜK
İşte geldi.
ANGELO
Her zaman efendimizin emirlerine amadeyim,
Buyruğunuz üzerine hemen geldim.
DÜK
Angelo, yaşamın da tıpkı görünüşün gibi,
Sana bakan biri bütün yaşam öykünü açıklayabilir.
Sen kendini ve malını mülkünü sana ait değillermiş gibi,
Savurganlık yapıp tüketmedin,
Ne erdemlerini yüceltip zaman yitirdin
Ne de onları kişisel amaçlarına kurban ettin.
Gökkubbe nasıl bizi aydınlatıyorsa,
Biz de meşalelerle kendimize değil,
Çevremize ışık veririz;
Eğer etkin olamazsa erdemlerimiz başkalarına
O zaman erdemden söz etmek boş laftan ibarettir.
İnsan ruhu her zaman mükemmellikle donatılmamıştır,
Doğa insana en soylu niteliklerini asla vermez,
Ama cömert bir tanrıça gibi zenginliklerini ödünç verir,
Bizler de ona şükran borcumuzu faiziyle geri öderiz.[10]
Şimdi söyleyeceklerimi sana yöneltip herkesçe bilinmesini istiyorum.
Al sana önerdiğim görevi.
(Angelo’ya vekâletnameyi verir.)
Yokluğumda beni tam yetkiyle sen temsil edeceksin
Viyana’da ölüm fermanı merhametle
Hayat bulsun dilinde ve yüreğinde.
Yaşlı Escalus, yüreğimde en baştasın
Ama bu vekâlette ikinci kişi olacaksın.
ANGELO
Yüce efendimiz,
Böylesine soylu ve büyük görevi vermeden önce
Kişiliğim hakkında daha fazla sınayın beni.
DÜK
Daha fazla mazeret istemem.
Dikkatle ölçüp biçtik seni seçerken;
Bu yüzden onurunla yap görevini.
(Angelo vekâletnameyi alır.)
Acil bir durum olduğundan hemen gitmeliyiz
Diğer konulardan çok daha gerekli ve önemli;
Bu yüzden acele etmeliyiz.
Zamanla ve önemli işlerimiz arasında,
Nasıl olduğumuzu bildiren mektup yazarız sana.
Biz de burada işlerin nasıl gittiğine dair her ikinizden haber bekleriz.
Şimdilik hoşça kalın.
Başarılı icraatını umarak seni temsilcimiz olarak bırakıyoruz.
ANGELO
İzin verin efendimiz, eşlik edip sizi geçirelim.
DÜK
Acelem buna izin vermiyor.
İhtiyacım yok size de, bu işi onurumla hemen yapmalıyım
Kanunları uygulatmakta ya da cezaları gönlünce hafifletmekte
Benimki kadardır senin hareket özgürlüğün de.
Elini ver bana şimdi. Kimseye görünmeden gitmeliyim.
Ben halkımı severim,
Ama alkışlanmak için kendimi göstermeyi de sevmem.
Belki uygun olan budur; ama hiç hoşlanmam
Gürültülü alkışlardan, bağırışlardan çağırışlardan.
Aklı başında olan insanlar bundan hoşlanmazlar.
Bir kez daha hoşça kalın.
ANGELO
Tanrı işlerinizi rast getirsin!
ESCALUS
Güle güle gidin, işlerinizde başarılı olup dönün!
DÜK
Sağ olun. Hoşça kalın.
(Çıkar.)
ESCALUS
İzin verirseniz efendim, benim için önemli bir konuyu,
Yerimin ne olduğunu sizinle açıkça konuşmak istiyorum.
Elime bir kudret verildi, ama bu gücün ne olduğu hakkında
Bir bilgiye sahip değilim.
ANGELO
Doğrusu ben de öyle. Birlikte çıkalım şimdi
Bu konuda kuşkularımızı giderecek bir şeyler buluruz.
ESCALUS
Onur duyarım efendim.
(Çıkarlar.)